Rosnące ceny energii elektrycznej i ciągłe zmiany w przepisach dotyczących prosumentów wzbudzają coraz większe zainteresowanie tą formą pozyskiwania energii. Coraz więcej gospodarstw domowych w Polsce decyduje się na instalację paneli fotowoltaicznych, pomp ciepła lub małych elektrowni wiatrowych, aby uniezależnić się od sieci elektroenergetycznej i obniżyć rachunki za prąd. Kim tak naprawdę jest prosument i jakie korzyści daje ten model produkcji energii na własne potrzeby? Jak rozwija się rynek prosumentów w Polsce i jakie ma perspektywy na najbliższe lata?
Kim są prosumenci?
Prosument to osoba fizyczna, która oprócz pobierania energii elektrycznej z sieci, sama wytwarza ją na własne potrzeby z mikroinstalacji OZE, takich jak panele fotowoltaiczne, małe turbiny wiatrowe czy układy kogeneracyjne. Zgodnie z ustawą o OZE z 2015 roku, mikroinstalacją jest źródło o mocy do 50 kW, podłączone do sieci elektroenergetycznej dystrybucyjnej. Prosument może więc w okresach nadprodukcji energii, np. latem w przypadku paneli fotowoltaicznych, oddawać jej nadwyżki do sieci, a w okresach słabszej produkcji, np. zimą, korzystać z energii pobranej z sieci. Rozliczenia odbywają się w systemie opustów, tzn. za każdą 1 kWh wprowadzoną do sieci prosument otrzymuje 1 kWh kwoty do wykorzystania na zakup prądu z sieci.
Rodzaje prosumentów
Wśród prosumentów można wyróżnić:
- Prosumentów indywidualnych - osoby fizyczne korzystające z mikroinstalacji OZE na własne potrzeby
- Prosumentów zbiorowych - np. wspólnoty mieszkaniowe korzystające ze wspólnej mikroinstalacji
- Prosumentów biznesowych - firmy i przedsiębiorstwa produkujące energię na cele prowadzonej działalności
W Polsce zdecydowaną większość stanowią prosumenci indywidualni, korzystający z OZE w domach jednorodzinnych.
Ilu prosumenckich gospodarstw domowych jest w Polsce?
Liczba prosumentów w Polsce dynamicznie rośnie - pod koniec 2022 roku sięgała ponad 1 mln, podczas gdy jeszcze w 2018 roku było ich ok. 50 tys. Wzrost ten wiąże się przede wszystkim ze spadkiem kosztów instalacji fotowoltaicznej oraz atrakcyjnymi warunkami rozliczeń w systemie opustów, które zachęciły wielu Polaków do inwestycji we własne mikroinstalacje OZE.
Liczba prosumentów w Polsce w latach 2018-2022
- 2018 r. - ok. 50 tys.
- 2019 r. - ok. 200 tys.
- 2020 r. - ok. 450 tys.
- 2021 r. - ok. 700 tys.
- 2022 r. - ok. 1 mln
Najwięcej prosumentów jest obecnie w województwach mazowieckim, małopolskim, śląskim i wielkopolskim. Prognozuje się, że do 2025 roku liczba prosumentów może wzrosnąć nawet do 2 mln. Oznaczałoby to, że co piąte gospodarstwo domowe w Polsce produkowałoby prąd na własne potrzeby.
Jakie korzyści daje bycie prosumerem?
Decyzja o zainstalowaniu mikroinstalacji OZE i zostaniu prosumentem opłaca się z kilku powodów:
Niższe rachunki za prąd
Dzięki produkcji własnego prądu prosument może zmniejszyć rachunki za energię nawet o 60-80%. Im większy udział zużywanej energii pochodzi z własnej mikroinstalacji, tym mniej trzeba dokupować z sieci. Inwestycja w instalację OZE zwraca się zazwyczaj po ok. 7 latach.
Większa niezależność energetyczna
Produkcja własnej energii uniezależnia prosumenta od podwyżek cen prądu i ograniczeń w dostawach. Daje też większą kontrolę nad źródłami energii w gospodarstwie domowym.
Korzyści ekologiczne
Energia z OZE nie generuje emisji gazów cieplarnianych, dzięki czemu prosument przyczynia się do poprawy jakości powietrza i ochrony klimatu. Trend prosumencki wpisuje się w dążenie Polski i UE do gospodarki niskoemisyjnej.
Jakie instalacje OZE wybierają polscy prosumenci?
Zdecydowana większość prosumentów w Polsce korzysta z instalacji fotowoltaicznej. Poza tym rośnie popularność pomp ciepła i małych turbin wiatrowych.
Panele fotowoltaiczne
Najpopularniejszym i najtańszym rozwiązaniem jest montaż paneli PV, które zamieniają energię słoneczną w prąd. Panele można zamontować na dachu, gruncie lub elewacji budynku. Koszt instalacji fotowoltaicznej o mocy 5 kWp to ok. 18-25 tys. zł.
Pompy ciepła
Coraz więcej gospodarstw decyduje się na pompy ciepła do c.w.u. i c.o. Pompy pobierają ciepło z otoczenia (gruntu, powietrza), dzięki czemu ograniczają zużycie prądu do ogrzewania wody i budynku. Koszt pompy powietrznej to ok. 25-35 tys. zł.
Małe elektrownie wiatrowe
Mimo wysokich kosztów inwestycji, rośnie liczba turbin wiatrowych montowanych przez prosumentów. Dzięki ulgom podatkowym zakup własnej elektrowni wiatrowej może się opłacać przy dużym rocznym zużyciu prądu.
Jakie ulgi i dotacje dla prosumentów w 2023 roku?
Inwestycję w mikroinstalację OZE można sfinansować lub dofinansować z wykorzystaniem dotacji i ulg podatkowych.
Program Mój Prąd
Nabór wniosków w ramach kolejnych edycji programu dotującego zakup i montaż paneli PV oraz magazynów energii. Dotacje do 50% kosztów inwestycji, do 15 tys. zł na pojedyncze gospodarstwo.
Ulga termomodernizacyjna
Pozwala odliczyć do 53 tys. zł od podatku dochodowego z tytułu instalacji OZE w budynku mieszkalnym. Ulga uzależniona jest od osiąganych oszczędności energii.
Inne dopłaty samorządowe i rządowe
Niektóre gminy, powiaty i województwa oferują własne programy dofinansowania, np. montażu paneli słonecznych na budynkach użyteczności publicznej lub domach prywatnych.
Prognozy dla rynku prosumentów w Polsce
Eksperci przewidują dalszy dynamiczny wzrost popularności prosumpcji energetycznej w Polsce.
Wzrost popularności prosumpcji
Rosnące ceny prądu, rozwój technologii OZE oraz zmiana świadomości ekologicznej Polaków będą napędzać trend prosumencki. Do 2025 roku liczba prosumentów sięgnąć może nawet 2 mln.
Nowe technologie i możliwości
Rozwój magazynów energii, inteligentnych liczników i systemów zarządzania popytem i podażą energii otworzy przed prosumentami nowe możliwości optymalizacji produkcji i zużycia prądu.
Wyzwania dla sieci energetycznych
Rosnąca liczba rozproszonych źródeł wytwarzania energii będzie wymagać inwestycji w modernizację i rozbudowę sieci przesyłowych i dystrybucyjnych, aby zapewnić ich stabilność i bezpieczeństwo.
Podsumowanie
Rosnąca popularność prosumpcji energetycznej w Polsce to szansa dla gospodarstw domowych na uniezależnienie się od wysokich cen prądu z sieci. Inwestycja we własną mikroinstalację OZE, zwłaszcza panele fotowoltaiczne, szybko się zwraca i pozwala obniżyć rachunki za energię nawet o 80%. Trend ten będzie się nasilał wraz ze wzrostem świadomości ekologicznej Polaków i rozwojem technologii magazynowania energii. Jednocześnie dynamiczny rozwój prosumpcji stawia wyzwania przed operatorami sieci energetycznych, którzy muszą dostosować infrastrukturę do większej liczby rozproszonych źródeł wytwarzania prądu.